محوطه سازی
محوطه سازی چیست؟
به شیوه قرار دادن و استفاده از المان های مورد نیاز در یک فضا محوطه سازی یا در انگلیسی
Landscaping گفته می شود. یکی از بهترین معادل های فارسی برای واژه Landscaping "
معماری منظر" است، اما رایج ترین معادل همان واژه "محوطه سازی" است.
معماری منظر به منظور مسطح کردن و آماده نمودن محوطه ساختمان ها و ایجاد فضای سبز است که مواردی مانند طراحی پیاده رو, خیابان سازی, شبکه های جمع آوری آب و فاضلاب و … را نیز در بر می گیرید.
گاهی محوطه زیبا با ایجاد فضای سبز و جدول بندی اشتباه گرفته می شود، در حالی که این موارد تنها بخشی از
پروژه های محوطه سازی هستند.
پیشینه معماری منظر در ایران
در گذشته در ایران، محوطه سازی بسیار مرسوم بوده است. این کار در باغ ها، خانه های اشراف و پادشاه ها، کاخ ها و ... بسیار انجام می شد و معمارانی همچون شیخ بهایی از مشاهیر این عرصه هستند. یکی از دلایل انجام این کار، انس پیشینیان با طبیعت و استفاده از فضای سبز، حوض، درخت و ... برای ایجاد هوای خنک طبیعی و مناظر زیبا و دلپذیر بوده است.
فواید لنداسکیپ
در دنیای امروز، افزایش زندگی شهری باعث پیشی گرفتن معماری و طراحی داخلی نسبت به معماری منظر شده است. اما همین زندگی آلوده شهری، نیاز به این موضوع را افزایش می دهد، چراکه با این کار می توان فضای شهر ها را تا حدی تلطیف کرد.
امروزه یکی از معضلات شهر های بزرگ، پدیده وارونگی و آلودگی هوا می باشد که یکی از راه های مقابله با این آلودگی ها در نظر داشتن و به وجود آوردن محوطه و فضایی سبز در اطراف ساختمان یا پشت بام منزل می باشد. که این امر باعث جذب آلودگی هوا و در نتیجه خارج کردن اکسیژن از خود می باشد که این امر باعث کاهش آلودگی و ایجاد فضایی مطبوع می شود.
نکات مهم در محوطه سازی
در محوطه سازی همیشه با گیاهان متنوع سروکار داریم. چون گیاهانی که در فضای سبز مورد استفاده قرارمی گیرند همیشه علاوه بر شرایط ارثی و ژنتیکی، از شرایط اکولوژی محیط زیست نیز متأثر هستند. بنابراین باید به تغییرات درجه حرارت محیط، حداقل مطلق دما، میانگین و حداکثر مطلق دما، تغییرات میزان رطوبت نسبی هوا، بارندگی ها، تعداد روزهای ابری و آفتابی، کوتاهی و بلندی روز و شب و دیگر پدیده های جوی به دقت توجه شود.
استفاده از آلاچیق، آبنما، برکه، رودخانه، استخر، گل کاری های متنوع، درخت کاری، رواق، باربیکیو و ...از بخش های مهم محوطه سازی به حساب می آیند، که با توجه به مساحت و وسعت و خواست کارفرما طرح ها و المان ها و نمادهای متفاوتی در محوطه سازی مورد استفاده قرار می گیرند.
یکی از مهم ترین گام های اصلی طراحی و اجرای محوطه سازی، جانمایی و آرایش گل و گیاهان در موقعیت مناسب و مطلوب خود به بهترین شکل ممکن و استقاده از ایده های جذاب و خلاقانه می باشد که باید قبل از اجرا در طراحی محوطه، نوع چیدمان گل و گیاه در طرح مورد نظر مشخص و معلوم گردد.
از دیگر ویژگی های محوطه سازی و فضای سبز نیز می توان به ایجاد فضایی دلنشین، روحیه بخش و جذاب که برای استفاده کنندگان از آن به وجود می آورد اشاره کرد. همچنین طرح های متفاوت و متناسب با ساختمان یا ویلا در اطراف یا پشت بام بنا تاثیر فراوانی در زیبایی و خوش نما کردن ویلا یا ساختمان مورد نظر دارد.
دسته بندی محوطه سازی
محوطه سازی فضاها را می توان به دسته های زیر تقسیم بندی کرد:
1-
محوطه سازی شهرک های توریستی و مناطق گردشگری
2-محوطه سازی شهرک های مسکونی
3-محوطه سازی پارک ها و فضای سبز با مساحت کمتر
4-محوطه سازی ویلا ها و باغ ها و باغ تالار ها
5-محوطه سازی ویلا های شخصی با متراژ کمتر
6-محوطه سازی مجتمع های مسکونی
7-محوطه سازی حیاط منازل
1.محوطه سازی شهرک های توریستی و مناطق گردشگری
در شهرک ها و مناطق گردشگری، فضای گشترده و وسیعی وجود دارد و عموما از المان ها و نمادهای جذاب برای توریست ها و گردشگران استفاده می شود. به این دلیل که در این مکان ها عموما دریا، کوه، جنگل و ... وجود دارد باید از طراحی های سازگار با محیط های این چنینی استفاده کرد.
2.محوطه سازی در شهرک های مسکونی
در شهرک های مسکونی هم با ایجاد پیاده رو های مناسب و سنگ فرش کردن آن ها به وسیله موزاییک های رنگی و زیبا و متنوع، واش بتن، جدول بندی با جدول های طرح دار و رنگی مختلف ،ایجاد
مبلمان شهری مناسب و زیبا، ساخت آلاچیق های کوچک و مرتبط به ساختار و فرم شهرک، استفاده از سنگ رودخانه به جای چمن و چمن مصنوعی محیطی زیبا و دلنشین ایجاد می کنند.
3.محوطه سازی در پارک ها و فضاهای سبز:
در این پارک ها که مساحت کمتری نسبت به مناطق توریستی و گردشگری دارند با توجه به نوع پوشش گیاهی پارک و منطقه ای که در آن قرار دارند، می توان با ایجاد آبنما ها، موزاییک ها و واش بتن های چراغ دار، استفاده از قلوه سنگ و سنگ های رودخانه رنگی و متفاوت به جای چمن، فضای طبیعی و زیبایی ایجاد کرد.
4. محوطه سازی در ویلا ها،باغ های مجلل، باغ تالار ها
در محوطه سازی باغ تالار ها و ویلاهای مجلل از مصالح ساختمانی لوکس استفاده می شود. ایجاد رودخانه های خشک و رودخانه های جاری به کمک سنگ رودخانه ای، ساخت شومینه و باربیکیو، ساخت
آلاچیق طرح چوب و چوبی و چوب پلاست، استفاده از موزاییک و واش بتن های چراغ دار در مسیر پیاده روها، استفاده از سنگ های رودخانه در لا به لای فضای سبز، استفاده از تزئینات برای دور درخت در باغ، استفاده از آبنما های زیبا و …. می تواند زیبایی محیط را چند برابر کند.
5. محوطه سازی در ویلا های شخصی با متراژ و مساحت کوچکتر
هر چقدر فضا و مساحت کوچکتری داشته باشیم باید سلیقه و طراحی بهتری به خرج دهیم و از ایده های بهتری بهره ببریم. شما می توانید یک باغ 300 متری را با طراحی زیبا و استفاده از مصالح مناسب و ایده و خلاقیت، تبدیل به فضایی کنید که حد اقل 800 متر به چشم بیاید.
میتوان با ایجاد رودخانه خشک توسط سنگ رودخانه ای، حس وجود یک رودخانه طبیعی در باغ را به وجود آورد. با نور پردازی مناسب پیاده رو و مسیر عبور و مرور می توان جلوه منظر خود را چند برابر کرد.
6. محوطه سازی در مجتمع های مسکونی
در مجتمع های مسکونی به کمک سنگ های رودخانه، آلاچیق های کوچک و زیبا با طراحی های جذاب، آتشدان های تزینتی، رودخانه های خشک و… منظری زیبا و دلنشین برای ساکنین و میهمانان ایجاد کرد.
7. محوطه سازی در حیاط منازل
همانطور که قبلا اشاره شد، هر چه فضای شما کوچکتر باشد باید با دقت نظر و سلیقه بیشتری به محوطه آرایی بپردازید. در فضاهای شهری و مجتمع های مسکونی، با یک فضای زیبا می شود جذابیت زیادی برای ساکنان و مهمانان به وجود آورد و به همین دلیل ارزش ملک نیز بالا خواهد رفت.
استفاده از واش بتن و واش بتن چراغ دار به جای موزاییک های معمولی، جلوه ای دو چندان به محل سکونت شما خواهد داد. استفاده از سنگ رودخانه ای به جای چمن، هزینه های نگهداری و آبیاری را برای ساکنان بیش از 70 درصد کاهش خواهد داد.
متریال های مورد استفاده در محوطه سازی
در
محوطه آرایی از متریال های متفاوتی استفاده می شود و هیچ محدودیتی به لحاظ وزن و یا شکل وجود ندارد اما متریال هایی مانند سنگ،چمن،بتن،واش بتن،چوب،
چوب پلاست و غیره بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.
برخی اجزا و عناصر مهم محوطه سازی
انتخاب خاک در محوطه سازی
در بحث محوطه سازی در بخش های مختلف عناصر با نیروهای دینامیکی و استاتیکی متفاوتی در کنار هم قرار می گیرند که هر کدام از آن ها نیاز های متفاوتی برای زیر سازی دارند. همچنین با توجه به ایجاد بستر کاشت گیاهان در محوطه سازی، بررسی، جمع آوری، خاک برداری و خاک ریزی با مطالعه دقیق خاک موجود در سایت و همچنین استفاده از خاک مناسب در محوطه سازی، می تواند نقش مهمی در رشد و سهولت نگهداری گیاهان و استقامت عناصر در مقابل نیرو های ذکر شده داشته باشد.
مصالح ساختمانی در محوطه آرایی
امروزه تولید و نوآوری مصالح در بخش ساختمان، با توجه به رونق ساختمان سازی در جامعه با رشد سریعی مواجه است. اما شناخت و انتخاب صحیح مصالح برای محوطه سازی امری است که علاوه بر حس زیبایی شناسی در محوطه سازی نیاز به تجربه در مورد تغییرات احتمالی این مصالح در برابر شرایط جوی دارد. علاوه بر مصالحی که به صورت عمومی در فعالیت های مختلف ساختمانی استفاده می شود، بخشی از مصالح به طور خاص فقط در محوطه سازی مورد استفاده قرار می گیرد که اطلاع از این موارد میتواند کمک بزرگی در بالا بردن سطح کار محوطه سازی بکند.
ساخت المان ها و نمادها در محوطه سازی
با توجه به مساحت و وسعت فضا و خواست کارفرما، المان ها و نمادهای متفاوتی در محوطه آرایی مورد استفاده قرار می گیرند. برخی از المان ها و نمادها عبارت اند از آلاچیق ، رواق ، آبنما، برکه ، استخر ، باربیکو و...
آلاچیق در محوطه آرایی
آلاچیق کلمه عمومی است که در زبان فارسی به هرنوع سرپناهی که در فضای باز باشد، اطلاق می گردد و حتی نوع کاربری آن که در مواردی بعنوان پارکینگ اتومبیل استفاده می شود نیز تغییری در این نام ایجاد نمی کند. این در حالی است که در محوطه آرایی برای انواع مختلف از آلاچیق ، بسته به کاربرد آن نامها و تعاریف جداگانه ای وجود دارد .
آبنما در محوطه آرایی
یکی از نمادهایی که در چند سال اخیر برای محوطه سازی بسیاذ مورد استقبال عمومی قرار گرفته ، آبنما بوده است . ساخت آبنما می تواند با مصالح مختلف انجام شود . در ساخت آبنما مواردی چون نحوه ریزش آب ، مقدار صدای مورد نیاز برای فضا، نور پردازی ، ایزولاسیون و سهولت نگهداری ، از اهمیت بالایی برخوردار است .
برکه در محوطه آرایی
برکه به فضایی گفته می شود که آب در آن بدون جریان و در فضایی بسته قرار بگیرد. برکه در محوطه سازی معمولا برای فضا هایی آرام و با هدف آرامش طراحی و ساخته می شود و می تواند المان مفیدی در تامین این هدف باشد . برکه ها علاوه بر کاربرد به لحاظ زیبایی در محوطه سازی، می تواند نقش مهمی در ذخیره سازی آب برای آبیاری فضای سبز ایفا کند. گیاهانی چون نیلوفر آبی که به عنوان گیاهان آبزی در محوطه سازی و فضای سبز جهت زیبایی بیش از پیش استفاده می شوند ، در آبهایی که راکد هستند، قادر به ادامه حیات هستند.
استخر در محوطه آرایی
از گذشته تا به امروز، شنا به عنوان یکی از مفرح ترین ورزش ها مورد توجه بوده است، به همین دلیل ساخت استخر سال ها در حیاط منازل مسکونی مورد توجه محوطه سازان قرار داشته است. امروزه با تغییر شکل زندگی شهر نشینی معمولا استخر بعنوان بخشی از محوطه سازی ویلا ها دیده می شود. ساخت استخر به دلیل چالش هایی چون آب بندی، تصفیه و نگهداری و .... از تخصصی ترین عناصر در محوط سازی است.
رودخانه در محوطه آرایی
در فرهنگ قدیم ما همیشه آب های روان چه در باغ های ایرانی که ساخت آنها به بیش از 2000 سال می رسد و چه در شرایط طبیعی از اهمیت و استقبال زیادی برخوردار بوده. به همین دلیل داشتن چنین نمادی در محوطه سازی می تواند فضایی متفاوت ایجاد نماید.
کف سازی در محوطه آرایی
همواره یکی از اثر گذارترین بخشها در محوطه آرایی کف سازی ها هستند. کف سازی جزیی از بخش سخت محوطه سازی است که می تواند نقش مهمی در راهنمایی استفاده کنندگان ، تقسیم فضا، زیبایی، سازه فضایی، القای حسی خاص و ... در محوطه سازی داشته باشد. استفاده از مصالح مناسب محوطه سازی در این بخش برای حفظ امنیت ، زیبایی ، استحکام و .. بسیار دارای اهمیتمی باشد.
نورپردازی در محوطه آرایی
در طراحی فضای سب، نور همواره به عنوان یک عنصر مهم و اساسی به شمار می آید. چراکه کلیه نقاطی که در فضای سبز از اهمیت بخصوصی برخوردارند نظیر درب ورودی ، حیاط جلویی استخر، فواره ها، برکه ها، مجسمه ها، آبشارها، درختان و کلیه وسایل زینتی باید امکانات روشنایی را داشته باشد تا زیبایی واقعی را به نمایش بگذارند. نور عامل بسیار مهمی در تفکیک رنگ ها و تعریف راه ها و معابر در شب ها می باشد. در صورت نبود نورپردازی در شب، طراحی فضای سبز امری کاملا بی مفهوم جلوه می کند. لذا نیاز به نور در شب به بیشترین حد خود می رسد.
تاسیسات مکانیکی در محوطه آرایی
تاسیسات مکانیکی در محوطه آرایی شامل آبرسانی، تاسیسات آبیاری خودکار، تاسیسات استخر و تاسیسات آبنما، بخشی از علم تاسیسات است که متاسفانه باوجود اهمیت زیاد، کمتر در ساختمان مورد توجه قرار می گیرد. به همین دلیل برای داشتن تاسیسات مناسب در محوطه آرایی، آگاهی از نوع و عملکرد لوازم موجود در بازار و به کار گیری آن ها در محل های مناسب امری اجتناب ناپذیر است.
